LEŚNICY POLSCY W WALCE O NIEPODLEGŁOŚĆ

Gustaw Spława-Neyman

05/11/1890 – 28/11/1966

IMIĘ:  Gustaw

 

NAZWISKO: Spława-Neyman

 

IMIĘ OJCA: Hermogenes

 

IMIĘ MATKI: Maria Józefa

 

NAZWISKO RODOWE MATKI: Długołęcka

 

DATA URODZENIA: 05/11/1890

 

MIEJSCE URODZENIA: Ferma Książęca (obecna Ukraina)

 

DATA ŚMIERCI: 28/11/1966

 

MIEJSCE ŚMIERCI: Puszczykowo, pow. Poznań, woj. wielkopolskie

 

 

SŁUŻBA W LASACH PAŃSTWOWYCH:

Spława – Neyman uczył się w gimnazjum w Białej Cerkwi, gdzie zdał maturę ze złotym medalem w r. 1909. Następnie studiował nauki przyrodnicze na Wydz. Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego, lecz niezbyt pilnie i 25 I 1911 r. uchwałą Senatu Akademickiego udzielono mu nagany z zagrożeniem wydalenia (wg relacji rodzinnych zaniedbanie w studiach wynikało z zaangażowania syna w działalność polskich organizacji niepodległościowych). W następnym r. akad. studiów już nie kontynuował, odbył natomiast roczną praktykę w lasach dóbr Potockich Szepetówka (pow. zasławski). W l. 1912–14 studiował leśnictwo w Hochschule für Bodenkultur w Wiedniu. Tu wraz z Witoldem Olszańskim utworzył sekcję przyrodniczą przy kole rolniczo-leśnym polskiego Stowarzyszenia «Ognisko» i pełnił funkcję kustosza zbiorów przyrodniczych, a także wstąpił do „Zarzewia” i Polskich Drużyn Strzeleckich.

Od 23 XII 1920 r. pracował w Departamencie Leśnictwa Ministerstwa Rolnictwa i Dóbr Państwowych w Warszawie. Równocześnie od stycznia 1921 r. kontynuował studia z zakresu leśnictwa w Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie.; 21 III 1924 r. uzyskał dyplom inżyniera leśnictwa. W latach 1924–31 był nadleśniczym w Kartuzach, działając równocześnie od r. 1925 jako prezes tamtejszego oddziału Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego (PTK) i ławnik Pomorskiego Okręgu Wojewódzkiego PTK (od r. 1930). Ponadto od r. 1929 był delegatem Komitetu Państwowej Rady Ochrony Przyrody (KPROP) na powiat kartuski i od października 1932 także na powiaty poznański i śremski.

W dniu 5 XI 1931 r. objął nadleśnictwo Mosina na terenie projektowanego wówczas Wielkopolskiego Parku Narodowego (WPN). Dla jego realizacji rozpoczął ścisłą współpracę z Adamem Wodziczką w zakresie prawnego ograniczenia wyrębów leśnych, wytyczenia rezerwatów ścisłych (Puszczykowo i Ludwikowo) oraz prowadzenia terenowych badań naukowych. Równocześnie w latach 1936–39 był państwowym kuratorem lasów Radziwiłłów w Antoninie (pow. ostrowski). W tym okresie działał też społecznie, m.in. był prezesem Polskiego Związku Zachodniego na powiat śremski, jako przewodniczący koła «Rodzina Leśnika» założył w Pożegowie ochronkę dla dzieci robotników leśnych. W r. 1937 został członkiem Komisji WPN w KPROP i od kwietnia 1939 członkiem zarządu Komisji Naukowej Poznańskiego Oddziału Związku Leśników RP. Niedługo przed wybuchem wojny utworzył oddział organizacji «Przysposobienie Wojskowe Leśników».

Po zakończeniu wojny, w dniu 10 III 1945 r. powrócił na stanowisko nadleśniczego w Mosinie (Ludwikowie) i kontynuował zabiegi o utworzenie WPN. Jako członek Kuratorium WPN (od kwietnia 1946) był współtwórcą projektów granic, planu urządzenia, zagospodarowania i dekretu utworzenia parku złożonych w r. 1949 w Min. Leśnictwa. Prowadził akcję scaleniową lasów i enklaw rolnych wokół nadleśnictwa Ludwikowo, zwiększając tym samym obszar przyszłego WPN. Wytypował nowe rezerwaty przyrody i prowadził gospodarkę ochronną, ograniczając cięcia drzewostanów, zalesiając enklawy rolne i przebudowując sztuczne drzewostany sosnowe. W r. 1947 urządził w Jeziorach Stację Bioekologii Leśnej Instytutu Badawczego Leśnictwa i kierując nią do r. 1951, zorganizował badania gleboznawcze, typologii leśnej i meteorologii w celu poznania biocenozy lasów przyszłego WPN. Zainicjował i wspólnie z Józefem Kostyrko utworzył Muzeum Przyrodnicze w Puszczykowie, otwarte w lipcu 1952 r. W tym czasie pełnił też funkcje w państwowej administracji leśnictwa, m.in. był delegatem ministra leśnictwa do organizacji administracji leśnej na Ziemiach Zachodnich rejonu Gorzowa i Zielonej Góry (1946–7) oraz ds. przebudowy gospodarki leśnej (1948–9). W Poznańskim Okręgowym Zarządzie Lasów Państwowych (OZLP) uczestniczył w opracowaniu projektów rozporządzeń dotyczących programów prac i ustrojów okręgów, rejonów i nadleśnictw. Od r. 1952 był członkiem Wojewódzkiego Komitetu Ochrony Przyrody w Poznaniu. W latach 1947–49 na Wydz. Rolniczo-Leśnym Uniwersytetu Poznańskiego prowadził wykłady poświęcone problematyce parków narodowych i rezerwatów przyrody w Polsce.

REPRESJE (WIĘZIENIA/OBOZY/INNE):

W okresie stalinowskim Gustaw Spława – Neyman był szykanowany przez OZLP w Poznaniu i 31 III 1953 bezprawnie, przed upływem czasu, przeniesiono go na emeryturę. Pozostał jednak aktywny, m.in. na zlecenie Władysława Szafera opracował w r. 1954 dokumentację zasięgu jodły i świerka w północno-zachodniej Polsce. W r. 1957 został zrehabilitowany przez Ministerstwo Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego i powołany na rzeczoznawcę Zespołu Gospodarki Leśnej Rady Naukowej utworzonego WPN.

SŁUŻBA WOJSKOWA LUB KONSPIRACYJNA:

26 V 1914 Komenda Miejscowa IV Okręgu Wiedeń mianowała Gustawa Spława – Neymana podoficerem – kadetem liniowym tajnej Armii Polskiej (używał wówczas pseudonimu Jan Andrzej Czajka). W początkach pierwszej wojny światowej pracował na Polesiu i Podolu jako kierownik drużyny urządzania lasu w firmie «Silva» z Kijowa. W listopadzie 1918 przedostał się do Warszawy, wstąpił do 1. pułku szwoleżerów Legii Akademickiej (szwadron Ludwika Kmicica-Skrzyńskiego) i został ranny podczas zdobywania Wilna (kwiecień 1919).

Po wybuchu II wojny światowej 5 IX 1939 r. ewakuował się wraz z rodziną przez Siedlce, Białowieżę i Łuck do Kiwerc na Wołyniu, skąd w listopadzie 1939 r. przeniósł się do Lwowa. W czerwcu 1940 uzyskał zgodę niemiecko-sowieckej komisji repatriacyjnej i wyjechał do Warszawy. Od lipca 1940 r, dzięki Teofilowi Lorkiewiczowi, pracował jako technik leśny w Inspektoracie Lasów (Forstinspektion) w Końskich. Tam starał się utrudniać realizację niemieckich planów rabunkowych wyrębów, m.in. w Lasach Samsonowskich i ułatwiał dostęp do drewna budulcowego gospodarzom spacyfikowanych wsi Gałki, Hucisko, Stefanów i in.

Od r. 1941 należał do ZWZ (potem AK) z pełnomocnictwem Delegatury Rządu RP na Kraj ds. leśnych w Obwodzie Końskie. Od marca 1943 w jego mieszkaniu mieściła się kasa i archiwum komendy Obwodu AK Końskie, a także skrzynka kontaktowa i kwatera łączników. Zagrożony aresztowaniem, wyjechał z rodziną 18 II 1944 do Chronowa (pow. szydłowiecki), gdzie zamieszkał pod przybranym nazwiskiem Andrzej Sumowski w majątku Zdzitowieckich. Tu nadal działał do końca wojny w podobwodzie Wolanów Obwodu AK Radom.

POSIADANE ODZNACZENIA:

POZOSTAŁE INFORMACJE:

Gustaw Spława-Neyman opracował wspomnienia ze swojego życia. Zmarł nagle 28 XI 1966 r. w Puszczykowie pod Poznaniem, pochowany został na cmentarzu w Mosinie.
Jego żona Felicja z d. Pacja (1898-1986) oraz córka Barbara były w czasie II wojny światowej łączniczkami AK. Córka była odznaczona Krzyżem Walecznych.
Biogram opracowany na podstawie danych zamieszczonych na stronach internetowych Słownika Biograficznego Narodowego Instytutu Audiowizualnego

Skany / fotografie: